Konstrukcja dachu

Więźby dachowe domów jednorodzinnych mogą być bardzo proste lub bardzo skomplikowane. Dachy o prostych kształtach są zwykle tańsze, bo ich więźbę łatwiej zaprojektować i wykonać, łatwiej też na takim dachu ułożyć pokrycie.

Wybór dachu wielopołaciowego, z licznymi załamaniami, lukarnami, wieżyczkami i innymi ozdobami wiąże się z następującymi konsekwencjami:

• konstrukcja dachu jest skomplikowana, trudniej ją więc wykonać i pochłania to dużo czasu,
• dach będzie kosztował więcej niż prosty dach o tej samej powierzchni, co wymagać będzie użycia większej ilości drewna i łączników, a także materiałów pokryciowych - w tym zwłaszcza drogich akcesoriów dachowych,
• dach będzie trudniejszy do właściwego ocieplenia i trudniej w nim zapewnić należytą wentylację, od czego zależy jego trwałość,
• więcej w nim będzie miejsc "trudnych", w których mogą wystąpić nieszczelności,
• trudniej będzie z niego odprowadzać wodę opadową, a jego załamania będą sprzyjać długiemu zaleganiu śniegu.

Konstrukcję i przekroje elementów więźby dachowej dobiera się na podstawie obliczeń statyczno-wytrzymałościowych, w których uwzględnia się:

• odległość między ścianami nośnymi,
• kąt nachylenia dachu, - rodzaj zastosowanego pokrycia,
• strefę obciążenia wiatrem, w której usytuowany ma być budynek,
• strefę obciążenia śniegiem.

Obliczenia te wykonuje konstruktor współpracujący z architektem projektującym dom.

Rodzaje więźby dachowej

W domach jednorodzinnych stosuje się więźby tradycyjne, wykonywane na budowie technikami ciesielskimi, można też zastosować więźbę prefabrykowaną, zamawianą w fabryce.

Najczęściej są to niżej opisane konstrukcje.

Krokwiowa (rys. 1) - najprostsza konstrukcja dachowa - stosowana, gdy rozpiętość między zewnętrznymi ścianami nośnymi nie przekracza 7,0 m. Elementem nośnym jest para krokwi połączonych w kalenicy. Rozstaw krokwi wynosi przeciętnie 80-120 cm.

Krokwiowo-jętkowa (rys. 2) - stosowana w dachach o rozpiętości do 12 m. Każda para krokwi jest w niej usztywniona poziomą belką (jętką), umieszczoną na wysokości równej 2/3 długości krokwi - licząc od jej dolnego oparcia.

Płatwiowo-kleszczowa (rys. 3) - najbardziej uniwersalna i najczęściej wykonywana. Można ją stosować zarówno w dachach jedno-, jak i dwuspadowych, płaskich i stromych (o nachyleniu nawet 70°). Rozpiętość więźby płatwiowo-kleszczowej może sięgać nawet 16 m, jednak zalecana jest 9-12 m. Najbardziej typowa konstrukcja tego typu zbudowana jest z dwóch rodzajów wiązarów: głównych oraz pośrednich. Wiązary główne są rozstawione co 3-4 m i składają się z dwóch krokwi opartych na płatwiach, słupów i kleszczy, które obejmują pozostałe elementy z dwóch stron. Usztywnieniem w kierunku poprzecznym są zastrzały oraz miecze. W wiązarach pośrednich słupów i kleszczy nie ma.

Zmiany konstrukcji więźby

Jeśli przewidziane w projekcie lekkie pokrycie (blachodachówki, gonty bitumiczne) planujemy zastąpić na przykład dachówką ceramiczną lub gdy w dachu mają być wmontowane okna połaciowe albo kolektory słoneczne, wówczas więźba dachowa wymaga przeprojektowania.

W więźbie o prostej konstrukcji wystarczy wtedy odpowiednio zwiększyć przekroje krokwi i zagęścić ich rozstaw, w bardziej skomplikowanej trzeba zmienić wymiary wszystkich jej elementów lub nawet zastosować dodatkowe.

Do zmiany konstrukcji dachu zmusza czasem trudność kupienia elementów drewnianych o określonych przekrojach. Nawet gdy umożliwiają to względy wytrzymałościowe, nie zawsze udaje się je zastąpić innymi elementami (np. o przekroju szerszym czy wyższym), bo trudno je połączyć z innymi elementami konstrukcji dachu lub domu. Zmniejszenie przekrojów głównych elementów nośnych wymusza zmniejszenie odstępów między nimi lub zagęszczenie podpór, a więc również znaczne zmiany w konstrukcji dachu.

Uwaga! Zależnie od zakresu zmian: odstępstwo od projektu więźby może wymagać zgody projektanta domu; jeśli trudno do niego dotrzeć, trzeba przeprojektowanie więźby powierzyć innemu projektantowi z uprawnieniami. Do takich zmian należą na przykład:

• usunięcie słupa lub słupów, na których opierają się płatwie,
• zmiana przekroju płatwi,
• zastąpienie płatwi drewnianych stalowymi,
• zmiana rozstawu krokwi dla ułatwienia montażu szerszych od pierwotnego rozstawu okien połaciowych; jeśli rozstaw krokwi odpowiada szerokości okien, nie trzeba przecinać krokwi i wstawiać wymianów.

opr.: Joanna Dąbrowska
zdjęcie: M. Szymanik