Jaki rodzaj oczyszczalni wybrać?

We wszystkich typach oczyszczalni przydomowych zachodzi biochemiczny rozkład ścieków w warunkach tlenowych. Różnice między nimi polegają na zastosowanych technologiach, które ten rozkład zapewniają. Z punktu widzenia użytkownika, który nie chce zagłębiać się w zagadnienia technologiczne, można zaproponować następujący podział:

• oczyszczalnie "gruntowe? - procesy zachodzą w gruncie, zajmującym stosunkowo duża powierzchnię:
• oczyszczalnie z drenażem rozsączającym: pod powierzchnią terenu rozmieszczone są perforowane rury, które rozsączają ścieki do gruntu;
• oczyszczalnie gruntowo-roślinne: wydzielony na oczyszczalnię grunt musi być porośnięty odpowiednią roślinnością;
• oczyszczalnie "zbiornikowe? - procesy zachodzą wewnątrz zbiornika z mikroorganizmami, z którego są usuwane oczyszczone ścieki.
• złoża (zraszane i zanurzane): ścieki przepływają przez złoża, na których osadzone są mikroorganizmy;
• oczyszczalnie z osadem czynnym: mikroorganizmy są swobodnie zawieszone w zbiorniku, do którego doprowadzane są oczyszczane ścieki.

Inwestorzy najczęściej decydują się na oczyszczalnię z drenażem rozsączającym (domy jednorodzinne, leśniczówki itd), najmniej popularne są oczyszczalnie gruntowo-roślinne - najczęściej obsługujące sezonowe ośrodki wypoczynkowe. Oczyszczalnie zbiornikowe są najczęściej spotykane wśród użytkowników większych obiektów: np. szkoły, ośrodki wypoczynkowe, domy pomocy społecznej itd.

Wybór rodzaju oczyszczalni powinien należeć do projektanta i wynikać z solidnej analizy ilości, składu i zmienności przepływu wytwarzanych ścieków (co zależy od rodzaju obsługiwanej inwestycji); rodzaju, wielkości i położenia działki; warunków geologicznych (gruntowo-wodnych) oraz możliwości odprowadzenia ścieków. Przedstawione poniżej zalety i ograniczenia poszczególnych rozwiązań należy zatem traktować orientacyjnie.

Mimo swej znacznej popularności i stosunkowo niskiej ceny, oczyszczalnie z drenażem rozsączającym niekoniecznie muszą być rozwiązaniem najlepszym, a poza tym nie nadają się na wszystkie działki.

Podstawowe wady użytkowe i technologiczne tego rozwiązania:

• nie można ocenić składu ścieków oczyszczonych. Istnieje wymóg prawny, by badać skład oczyszczonych ścieków, jeśli jednak ścieki są rozsączane do gruntu, nie ma możliwości pobrania próbki do badań. Nie można więc ocenić, czy oczyszczalnia działa skutecznie;
• po kilku-kilkunastu latach (zależnie od składu ścieków, rodzaju gruntu i sposobu wykonania drenażu) może nastąpić kolmatacja (zatykanie) rur zmniejszająca skuteczność oczyszczalni;
• zajmuje dużo miejsca - średnio 20-25 m²/użytkownika, kilkakrotnie więcej niż oczyszczalnia zbiornikowa;
• teren, pod którym umieszczone są przewody, musi być wyłączony z ruchu samochodowego i obsadzony roślinami o płytkim systemie korzeniowym: trawy, jedno- i dwuletnie kwiaty, wrzosy; odległość między drenażem a drzewami musi wynosić 3m.

Podstawowe ograniczenia tego rozwiązania:

• drenaż może być wykonany w gruncie przepuszczalnym (najlepiej piaski drobnoziarniste);
• przewody w gruncie muszą być oddalone o 30m od studni na terenie inwestora i na terenie sąsiadującym;
• między wylotem ścieków (dnem rury perforowanej) a pierwszym poziomem wód gruntowych musi być 1,5m warstwy gruntu.

Jeśli nie są spełnione powyższe warunki, inwestor może zastosować drenaż z dodatkowymi konstrukcjami (filtr piaskowy lub kopiec filtracyjny) albo poszukiwać innych rozwiązań. Są one zazwyczaj droższe (zarówno pod względem wykonania, jak i eksploatacji), ale jednocześnie bardziej skuteczne i mniej terenochłonne, a także umożliwiają pomiar składu ścieków.

Jedną z możliwości jest oczyszczalnia hydrofitowa, czyli odpowiednio zaprojektowane i wykonane pole trzcinowe. Ten rodzaj oczyszczalni można polecić dla obiektów, gdzie dopływ ścieków jest bardzo nierównomierny (np. ośrodki wypoczynkowe). Są dobrym rozwiązaniem na terenach nad jeziorami (stanowią strefy buforowe). Mają natomiast następujące ograniczenia:

• zimą skuteczność jest niższa (ok. 75 - 80% skuteczności letniej);
• wymaga stosunkowo dużej powierzchni (od 3,5 do 10m²/ osobę);
• osiąga pełną wydajność po 2-3 latach od wykonania;
• wymaga nakładów związanych z pielęgnacją roślin.

Oczyszczalnie zbiornikowe ze złożami (zraszanymi lub zanurzanymi) są rozwiązaniami stabilnymi i odpornymi na zmiany - np. w zakresie ilości i jakości dopływających ścieków, ale też różnic temperatury. Dlatego szczególnie nadają się do obiektów użytkowanych nierównomiernie (szkoły) lub sezonowo (ośrodki wypoczynkowe). W przypadku ścieków z dużą ilością zawiesin (miejsca często sprzątane i zmywane, np. szpitale) dobrze sprawdzają się rozwiązania ze złożami zanurzonymi. Ograniczeniem tego typu rozwiązania jest większy koszt eksploatacji, związany z obecnością urządzeń mechanicznych (zraszacze).

Oczyszczalnia zbiornikowa z osadem czynnym wykorzystuje tecnologię najczęściej obecnie wykorzystywaną w dużych oczyszczalniach ścieków. Cechuje ją duża skuteczność usuwania zanieczyszczeń ze ścieków, ale jednocześnie ma kilka ograniczeń:

• wrażliwość na warunki pracy: przerwa w działaniu (np. spowodowana przerwą w dostawie energii elektrycznej) powoduje konieczność wprowadzenia biopreparatu;
• koszty eksploatacyjne i większa awaryjność związana z obecnością urządzeń mechanicznych;
• konieczność okresowego wywozu osadu.

Dobrze pracować będzie oczyszczalnia nie tylko dobrze dobrana i zaprojektowana, ale i solidnie wykonana. Ważny jest prawidłowy montaż wszystkich elementów i właściwe ich połączenie oraz odpowiednio przeprowadzony rozruch.

opr.: Joanna Ryńska, dziennikarz branżowy
zdjęcie: Kessel